Một lần Khổng Tử dẫn học trò đi
du thuyết từ Lỗ sang Tề. Trong đám học trò đi với Khổng Tử có Nhan Hồi và Tử Lộ
là 2 học trò yêu của Khổng Tử.
Trong thời Đông Chu , chiến
tranh liên miên, các nước chư hầu loạn lạc, dân chúng phiêu bạt điêu linh, lầm
than đói khổ. Thầy trò Khổng Tử cũng lâm vào cảnh rau cháo cầm hơi và cũng có
nhiều ngày phải nhịn đói, nhịn khát. Tuy vậy, không một ai kêu than, thoái chí;
tất cả đều quyết tâm theo thầy đến cùng.
May mắn thay, ngày đầu tiên đến
đất Tề, có một nhà hào phú từ lâu đã nghe danh Khổng Tử, nên đem biếu thầy trò
một ít gạo. Khổng Tử liền phân công Tử Lộ dẫn các môn sinh vào rừng kiếm rau,
còn Nhan Hồi đảm nhận việc thổi cơm.
Tại sao Khổng Tử lại giao cho
Nhan Hồi – một đệ tử đạo cao, đức trọng mà Khổng Tử đã đặt nhiều kỳ vọng nhất –
phần việc nấu cơm? Bởi lẽ, trong hoàn cảnh đói kém, phân công cho Nhan Hồi việc
bếp núc là hợp lý nhất.
Sau khi Tử Lộ dẫn các môn sinh
vào rừng kiếm rau, Nhan Hồi thổi cơm ở nhà bếp, Khổng Tử nằm đọc sách ở nhà
trên, đối diện với nhà bếp, cách một cái sân nhỏ. Đang đọc sách bỗng nghe một
tiếng “cộp” từ nhà bếp vọng lên, Khổng Tử ngừng đọc, liếc mắt nhìn xuống thấy
Nhan Hồi từ từ mở vung, lấy đũa xới cơm cho vào tay và nắm lại từng nắm nhỏ.
Xong, Nhan Hồi đậy vung lại, liếc mắt nhìn chung quanh rồi từ từ đưa cơm lên miệng.
Hành động của Nhan Hồi không lọt
qua đôi mắt của vị thầy tôn kính. Khổng Tử thở dài… ngửa mặt lên trời mà than rằng:
“Chao ôi! Học trò giỏi nhất của ta mà lại đi ăn vụng thầy, vụng bạn, đốn mạt
như thế này ư? Chao ôi! Bao nhiêu kỳ vọng ta đặt vào nó thế là tan thành mây
khói!”
Sau đó, Tử Lộ cùng các môn sinh
khác mang rau về. Nhan Hồi lại luộc rau. Khổng Tử vẫn nằm im đau khổ. Một lát
sau rau chín. Nhan Hồi và Tử Lộ dọn cơm lên nhà trên: tất cả các môn sinh chắp
tay mời Khổng Tử xơi cơm. Khổng Tử ngồi dậy và nói rằng: "Các con ơi!
Chúng ta đi từ đất Lỗ sang Tề đường xa vạn dặm, thầy rất mừng vì trong hoàn cảnh
loạn lạc, dãi nắng dầm mưa, đói khổ như thế này mà các con vẫn giữ được tấm
lòng trong sạch, các con vẫn yêu thương đùm bọc nhau, các con vẫn một dạ theo
thầy, trải qua bao nhiêu chặng đường đói cơm, khát nước.
Hôm nay, ngày đầu tiên đến đất
Tề, may mắn làm sao thầy trò ta lại có được bữa cơm. Bữa cơm đầu tiên trên đất
Tề làm thầy chạnh lòng nhớ đến quê hương nước Lỗ. Thầy nhớ đến cha mẹ thầy, cho
nên thầy muốn xới một bát cơm để cúng cha mẹ thầy, các con bảo có nên chăng?”
Trừ Nhan Hồi đứng im, còn các
môn sinh đều chắp tay thưa: “Dạ thưa thầy, nên ạ!”
Khổng Tử lại nói: “Nhưng không
biết nồi cơm này có sạch hay không?”
Tất cả học trò không rõ ý Khổng
Tử muốn nói gì nên ngơ ngác nhìn nhau. Lúc bấy giờ Nhan Hồi liền chắp tay thưa:
"Dạ thưa thầy, nồi cơm này không được sạch.”
Khổng Tử hỏi: “Tại sao?”
Nhan Hồi thưa: “Khi cơm chín
con mở vung ra xem thử cơm đã chín đều chưa, chẳng may một cơn gió tràn vào, bồ
hóng và bụi trên nhà rơi xuống làm bẩn cả nồi cơm. Con đã nhanh tay đậy vung lại
nhưng không kịp. Sau đó con liền xới lớp cơm bẩn ra định vất đi nhưng lại nghĩ:
cơm thì ít, anh em lại đông, nếu bỏ lớp cơm bẩn này thì vô hình chung làm mất một
phần ăn, anh em hẳn phải ăn ít lại. Vì thế cho nên con đã mạn phép thầy và tất
cả anh em, ăn trước phần cơm bẩn ấy, còn phần cơm sạch để dâng thầy và tất cả
anh em.Thưa thầy, như vậy là hôm nay con đã ăn cơm rồi. Bây giờ, con xin phép
không ăn cơm nữa, con chỉ ăn phần rau. Và thưa thầy, nồi cơm đã ăn trước thì
không nên cúng nữa ạ!”
Nghe Nhan Hồi nói xong. Khổng Tử
ngửa mặt lên trời mà than rằng: “Chao ôi! Thế ra trên đời này có những việc
chính mắt mình trông thấy rành rành mà vẫn không hiểu được đúng sự thật! Chao
ôi! Suýt tí nữa là Khổng Tử này trở thành kẻ hồ đồ!"
Muốn hiểu biết tường tận một vấn
đề gì, cần phải là người trong cuộc.
Nguồn:
http://101.99.18.165/kctl/showthread.php/1171-Bua-com-cua-Khong-Tu
