TAIZAN
MAEZUME ROSHI - THỊ GIỚI dịch
“Sống thế nào?” là câu hỏi đầu tiên cho chúng ta? Câu
trả lời không phải những luật lệ do con người đặt ra được giữ gìn dưới những
hoàn cảnh hay môi trường đặc biệt, hoặc do xã hội, nhóm người hay quốc gia.
Thiền nhấn mạnh trong sự giác ngộ mà từ đó hành giả nhìn thấy toàn bộ bên trong và bên ngoài như một.
Đó là điều Đức Phật nhìn thấy. Và may mắn thay, chúng ta có mọi phương tiện
khéo léo (upaya) để qua đó chúng ta thực hành và thật sự nhìn thấy được Pháp.
Ở đây, tôi muốn lưu ý cái gì thật sự là Pháp. Bạn nghĩ
thế nào về nó, và theo bạn cách tụ tập nào là đúng? Sau đó thực hành và chiêm
nghiệm sâu hơn về Pháp. Có thật sự bạn thực hành tốt. Đúng với những điều bạn
đã nghĩ, đã nghe hay đọc? Theo những điều đã lĩnh hội, quán sát Pháp, làm tươi
mát và sách tấn chính mình, để cho sự tu tập ngày càng tốt.
Chúng ta có thể kỳ vọng trong việc thực hành Pháp? Trong thiền có
câu: “không mong cầu” (vô cầu). Câu đó có nghĩa là gì? Chúng ta nói, “Không đạt,
không cầu giác ngộ. Ngồi thảng yên lặng, chỉ ngồi! Đây là con đường của người
xưa”. Khi nói “người xưa” (cổ đức), chúng ta không giới hạn sự tụ tập vào một
người nào.
Bất cứ người nào – nam hay nữ, ở địa vị hay giai cấp
nào - thành toàn được con đường đạo đều
được gọi là cổ đức. Do đó phẩm chất
tu tập được của chúng rất quan trọng. Loại tụ tập nào chúng ta tuân theo, sự
giác ngộ nào chúng ta có được? Loại chánh niệm ? Loại định nào? Kết quả nào
chúng ta trải nghiệm? Dù không kỳ vọng một điều gì, sự tụ tập chắc chắn có một
kết quả.
Một trong những giáo pháp quan trọng nhất là giáo lý nhân quả. Chúng ta có thể nói rằng toàn
bộ những gì Đức Phật nói là về nhân quả. Không chỉ một nguyên nhân hay một vài
nguyên nhân - tất cả mọi thứ là nguyên nhân cho một kết quả. Mọi sự việc đều
kết nối nhau theo cách này hay cách khác.
Có những nguyên nhân trực tiếp và có những nguyên nhân
không trực tiếp, tất cả cùng vận hành. Chúng ta nói: “Nhân và quả không phải là hai thứ tách rời nhau; nhân và quả là một”. Thường chúng ta không có sự hiểu biết đó trong đời
sống thực tiễn hay qua giáo pháp. Bạn hiểu nhân quả như thế nào? Một số người
nghĩ rằng khi họ làm việc xấu, hành động của họ không thật sự xấu cho đến khi họ
bị bắt - có thể ngày mai hay năm sau
hoặc sau đó. Về vấn đề này, Lão sư Yasutani Roshi nhiều lần nói: “khi bạn ăn
cắp một thứ gì, ngay lúc đó, bạn trở thành một tên trộm”. Thật như vậy chăng?
“Sống thế nào?” là câu hỏi đầu tiên cho chúng ta? Câu trả lời không
phải những luật lệ do con người đặt ra được giữ gìn dưới những hoàn cảnh hay
môi trường đặc biệt, hoặc do xã hội, nhóm người hay quốc gia. Dĩ nhiên, các
luật lệ này có mức độ quan trọng. Nhưng có những thứ quan trọng hơn nhiều. Ngay
cả việc quyết định điều gì tốt và điều gì xấu, điều gì đúng và điều gì sai,
điều gì thật và điều gì giả-làm thế nào chúng ta đánh giá? May mắn thay, những
điều này đã được đề cập trong giáo lý nền tảng của Đức Phật.
Giáo lý nền tảng của Đức Phật là bốn pháp ấn: vô
thường, vô ngã, khổ và tịch diệt (Niết
Bàn). Bạn có thấy rõ tính chất của đời sống là vô thường, vô ngã, không có gì
cố định chăng? Đặc biệt tính chất vô ngã, không cố định. Vì sao đó lại là một
kho tàng Pháp? Vì sao cái đó được goi là prajna, trí tuệ? Nếu có một vài ý niệm
trong đầu, bạn sẽ không thể nào hiểu rõ câu
“mọi sự đều vô thường”, luôn luôn thay đổi.
Abhidharma (hệ thống tâm lý học Phật giáo) nêu ra bao nhiêu sự thay
đổi xảy ra trong 24 giờ đồng hồ, trong một ngày, một đêm. Tôi thích đề cập về
điều vô cùng quan trọng này, và tôi càng ngày càng thấy chúng ta thay đổi 5.000
lần. Vì sự thay đổi quá nhanh, ý thức chúng ta không bắt kịp. Thân và tâm chúng
ta thay đổi cũng nhanh chóng như vậy. Đó là đời sống của chúng ta. Sống trong
dòng thay đổi nhanh chóng đó, chúng ta có thể kỳ vọng điều gì? Niệm tưởng nào
cho chúng ta có thể thật sự có? Sự việc nào chúng ta có thể thật sự để tâm vào?
Giờ đây, chúng ta đang nói về nó, nhưng nó là cái gì?
Quá khứ đã qua, nhưng chúng ta vẫn còn bám vào. Tất cả những thứ chúng ta nói
đều là quá khứ hoặc tương lai. Ngay cả khi chúng ta nói về “bây
giờ” cũng không có cái gì thật sự có ý nghĩa đó.
Cái “bây giờ” đã trôi qua. Chúng ta chỉ tao ra sự hỗn
độn, điên đảo. Dù chúng ta ý thức hay không ý thức về sự thay đổi nhanh chóng
của đời sống, nó cũng đang diễn ra. Nhưng chúng ta làm gì với đời sống này?
Chúng ta làm việc này, việc kia – toàn là những chuyện đã trôi qua hay chưa
đến. Ý nghĩ, tư tưởng mà chúng ta có đầy trong đầu không phải sự hiện hữu chân
thật mà chúng ta đang đối mặt tại đây, ngay bây giờ. Chúng ta không nên lẫn
lộn. Đây là điểm vô cùng quan trọng.
Tôi không coi thường ý nghĩ. Tôi chỉ muốn lưu ý rằng chúng ta không nên lẫn lộn đời sống của chúng ta với
ý nghĩ của chúng ta về đời sống. Điều chúng ta nghĩ và điều thật sự xảy ra.
Điều đó được Đức Phật đề cập như sự biến đổi không ngừng. Mỗi và mọi thứ đang biến đổi không ngừng. Đó là đời sống
thật không được biết đến đó - Ở
bên ngoài mọi sự đánh giá, bám víu, tháo gỡ – vận hành một cách hoàn hảo, một
cách không ý thức. Đó là cái mà đời sống này là. Đó là cái biểu hiện của vô
ngã. Khi không nhận ra nó, đau khổ đang chờ đợi chúng ta. Khi nhận ra nó, thì
liền có Niết Bàn, bình an.
Nghe Pháp, suy nghĩ về Pháp, thực hành Pháp và chứng
ngộ Pháp. Nhận chân được đời sống của chúng ta là sự bình an. Nhận chân đời
sống như chính chúng ta là, như nó đang hiện giờ, không phải những điều chúng
ta đang suy nghĩ và đoán định. Chúng ta không cần kỳ vọng điều gì; chúng ta
không cần cố gắng làm việc gì. Lý do thật đơn giản: nó đã sẵn có tại đây như
chính đời sống của chúng ta. Điều đó không quyến rũ hay sao? Thật tâm lắng
nghe, suy nghĩ, thực hành, kiểm chứng.
Làm tất cả, đó là tu tập.
Tất cả, đó là điều chúng ta đang làm. Điều quan trọng là hãy bình
an, tịch diệt. Đó là điều Đức Phật dạy. Khi bình an rồi, còn điều gì chúng ta
phải làm?
Nguồn: The Perfect Working Of
No-Self, từ Shambhala Sun / Tạp chí Văn Hóa Phật Giáo
Vô Ngã là một khái niệm chủ yếu của Phật giáo và cũng là một trong những khái niệm khó nắm bắt nhất. Đức Phật không hề chủ trương và cũng không tham gia tranh biện về các vấn đề siêu hình, thế nhưng ngay sau bài thuyết giảng đầu tiên làm nòng cốt cho toàn bộ Đạo Pháp là Tứ Diệu Đế, Ngài đã không do dự chút nào khi nêu lên khái niệm về Vô Ngã.
