Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Mạn-đà-la (dịch âm theo tiếng Trung: 曼陀羅; gốc tiếng Phạn: 梵語：मण्डल maṇḍala, मंड
"tinh túy" + ल "chứa đựng") là một hình vẽ biểu thị vũ trụ
trong cái nhìn của một bậc giác ngộ.
Trong tiếng Phạn, mandala có nghĩa
là một trung tâm (la) đã được tách riêng ra hay được trang điểm (mand). Có thể
coi Mạn-đà-la là một đồ hình vũ trụ thu nhỏ. "Mandala" dịch nghĩa
theo chữ Hán là "luân viên cụ túc" (輪圓具足), nghĩa là vòng tròn đầy đủ.
Theo ý nghĩa thực tiễn thì Mạn đà la
là đàn tràng để hành giả bày các lễ vật hay pháp khí cho nghi thức hành lễ, cầu
nguyện, tu luyện...
Các tín đồ Ấn giáo, Phật giáo, sử dụng
Mạn đà la như một pháp khí tạo linh ảnh, còn đối với các tín đồ Đại thừa, Kim
cương thừa thì Mạn đà la là một mô hình về vũ trụ hoàn hảo, trong đó có một hay
nhiều vị thần ngự trị.
Mật giáo đã thiết lập hai Mạn đà la:
Thai tạng giới Mạn đà la và Kim cương giới Mạn đà la, có nguồn gốc xuất phát từ
tư tưởng của hai bộ kinh Đại Nhật và Kim Cương Đỉnh và theo quan điểm tư tưởng
của Phật giáo thì vũ trụ gồm hai phần. Một phần là nhân cách và phần kia là thế
giới của nhân cách, là những pháp sở chứng và thọ dụng của Phật. Hai Mạn đà la
này là sự hội nhập giữa thụ tri và sở tri.
Thai tạng giới Mạn đà la
(Garbhadhatu mandala) là yếu tố thụ động, mô tả vũ trụ về mặt tĩnh, mặt lý
tính, như thai mẹ chứa đựng con và từ lý tính thai tạng mà sinh công đức, biểu
hiện đại bi tâm của Phật.
Kim cương giới Mạn đà la (Vajradhatu
mandala) là yếu tố tác động, biểu hiện cho trí tuệ viên mãn, trí tuệ sở chứng của
Phật. Ngũ Trí Như Lai là trọng tâm của mạn đà la này. Bí tạng ký viết: "Thai
tạng là lý, Kim cương là trí".
Phần lớn các Mạn đà la Phật giáo được
vẽ, in hoặc thêu những mẫu hoa văn kỷ hà. Một trong những loại Mạn đà la lớn
thường bắt gặp là Mạn đà la bằng cát. Những mạn đà la này được tạo ra trong nhiều
tuần lễ và sau đó lại được quét bỏ đi để nói lên tính vô thường của hiện hữu.
Ngoài ra, ở Tây Tạng còn có các mạn đà la ba chiều giống như cung điện.
Trong nhiều đền chùa ở Trung Quốc và
Nhật Bản (như chùa Todai ở Kyoto), thì các bức tượng chư thần cũng được sắp xếp
theo bố cục của mạn đà la. Mạn đà la lớn nhất trên thế giới hiện nay là những
khoảng sân đồng tâm của các stupa ở Boroburdur, Java, Indonesia, có niên đại thế
kỷ 8.
Màu sắc cũng mang tính tượng trưng
cao trong những mạn đà la, với mỗi phương được biểu thị bằng một màu riêng:
xanh lục là phương Bắc, trắng là phương Đông, vàng cho phương Nam và đỏ là
phương Tây.
http://vi.wikipedia.org/wiki/M%E1%BA%A1n-%C4%91%C3%A0-la
